Μερικά βασικά μαθήματα μουσικής παιδείας

Sep 7, 2011

Υπάρχει μουσικός που παίζει μουσική χωρίς να την ακούει ή να μπορεί να την τραγουδήσει;

Το ερώτημα ξαφνιάζει τον απλό αναγνώστη, ακούγεται ίσως και ανόητο. Είναι όμως αρκετά συνηθισμένο. Ακόμη πιο συνηθισμένες είναι οι περιπτώσεις μικρών και μεγάλων, σπουδαστών, τελειόφοιτων, ακόμη και καθηγητών μουσικής που αδυνατούν να παίξουν το παραμικρό χωρίς παρτιτούρα (ή όπως πιο απλά λέγεται “με το αυτί”). Που οφείλονται όλα τα παραπάνω; Αποκλειστικά στην έλλειψη εκπαίδευσης.

Λείπει η:

• Ρυμθική και μελωδική ανάγνωση (solfége)
• Απευθείας μουσική ανάγνωση (prima vista)
• Εξάσκηση ακουστικής ικανότητας (ear training)

Τα παραπάνω μαθήματα, αν και καθοριστικής σημασίας στη μουσική παιδεία, σε πολλά ωδεία και μουσικές σχολές είναι στην καλύτερη περίπτωση παραμελημένα και αποσπασματικά διδασκόμενα ή χειρότερα, εντελώς ξεχασμένα (αντιμετωπίζονται ως απλοί “βαθμοί” στα πτυχία και τα διπλώματα). Υπάρχει όμως ευτυχώς και μια μειοψηφία δασκάλων, ολοένα μεγαλύτερη, με διαφορετική αντίληψη για την αξία τους.

Αυτοί οι άνθρωποι έχουν βεβαίως ένα ισχυρό υπόβαθρο γνώσεων και διδακτικών μεθόδων που τους επιτρέπουν να δουλεύουν αποτελεσματικά με τους μαθητές τους.

Ιδού και η “εργαλειοθήκη” τους:

1. Ανάπτυξη και καλλιέργεια του ρυθμού

• Η έννοια του tempo
• Ανγνώριση βασικών σχημάτων και συνδυασμός μεταξύ τους σε σταθερό tempo
• Ρυθμικές ιδιαιτερότητες
• Δημιουργία απλών αρχικά και σταδιακά πολυπλοκότερων ρυθμικών σχημάτων από τους μαθητές και στη συνέχεια απόδοσή τους στο tempo που επιλέγει ο δάσκαλος
• Δημιουργία πολυρρυθμίας μέσα από τη συλλογική δραστηριότητα με την εποπτεία και τις κατευθύνσεις που δίνει ο διδάσκων
• Ελεύθερη δημιουργία σε συλλογικό επίπεδο από τους μαθητές

2. Μελωδική ανάγνωση, ανάπτυξη της σωστής απόδοσης της μελωδίας

• Μίμηση σε γνωστά μελωδικά μοτίβα και όσο το δυνατόν πιστότερη αναπαραγωγή τους
• Αναγνώριση και ταυτοποίηση μελωδίας με χρήση σύντομων μελωδικών μοτίβων
• Δομή μελωδικής γραμμής (ρυθμική δομή, φράσεις)
• Διαστηματικές σχέσεις φθόγγων
• Κατασκευή μελωδικής γραμμής με συγκεκριμένη δομή, αρχικά με κοντινά διαστήματα και στην πορεία με μεγαλύτερα
• Ανάλυση και συνειδητή απόδοση της μελωδικής γραμμής βάσει των διαστημάτων της
• Απόδοση μελωδίας (ατομικά ή κατά ομάδες) μέσα από ένα πλήθος έργων ποικίλου ρεπερτορίου
• Εισαγωγή σε μελωδικές γραμμές της ατονικής μουσικής, ανάλυση και απόδοσή της μέσα από συγκεκριμένα έργα

3. Απευθείας μουσική ανάγνωση (prima vista)

Η ανάγνωση με την “πρώτη ματιά” όπως λέγεται αλλιώς η prima vista, είναι υποχρεωτική και αυτονόητη για όλους τους μαθητές που κάνουν μαθήματα στο πιάνο ή την κιθάρα.

Είναι μύθος ότι την prima vista την “έχει” κάποιος ή “δεν την έχει”. Όπως διαπιστώνεται στην πράξη, όλοι οι μαθητές είναι ικανοί να έχουν άριστη prima vista εάν διδαχθούν κατάλληλα.

Η διαδικασία αυτή ξεκινάει αρχικά απλά, μέσα από το ρυθμό και την εύκολη σχετικά μελωδία και γίνεται σταδιακά πολυπλοκότερη ενισχύοντας την ικανότητα αντίληψης, την ταχύτητα και τη μνήμη των σπουδαστών.

4. Εξάσκηση ακουστικής ικανότητας (ear training)

Η εξάσκηση της ακοής είναι μια από τις σημαντικότερες διαδικασίες της μουσικής εκπαίδευσης, πάνω στην οποία οικοδομείται η εξέλιξη ενός πραγματικού μουσικού, ακόμη καλύτερα είναι η ίδια η φύση της εκπαίδευσης. Η διαδικασία σκοπεύει στη σταδιακή βελτίωση της ακοής των παιδιών που παίζουν ένα μουσικό όργανο ή τραγουδούν και είναι πολύ ισχυρό πλεονέκτημα σε όλη τη διάρκεια της πορείας τους καθώς περιλαμβάνει τα παρακάτω:

• Διάκριση ήχων με βάση τις διαφορετικές περιοχές στις εκτάσεις των οργάνων
• Απομνημόνευση μελωδικών και ρυθμικών σχημάτων αυξανόμενης δυσκολίας
• Διαστηματικό dictée μέσα από την ανάλυση και τη σύνθεση μελωδικής γραμμής
• Μελωδικό – ρυθμικό dictée κλιμακούμενης δυσκολίας
• Αναγνώριση και γραφή διαφορετικών ειδών κλιμάκων όπως μειζ. – ελασ. – blues σκάλες, ολοτονικές, οκτατονικές, πεντατονικές, εκκλ. τρόποι κλπ.
• Αρμονικό dictée μέσα από την ακρόαση κομματιών ποικίλου περιεχομένου

Είναι φανερό ότι η πραγματική μουσική εκπαίδευση είναι μια διαδικασία θεμελιωμένη στη σοβαρή και μεθοδική μελέτη που σκοπεύει εκτός από την απόκτηση επαγγελματικών εφοδίων, σε :

• άμεση βελτίωση της οποιασδήποτε μελέτης και του αποτελέσματος της
• γρήγορη πρόοδο στην αυξανόμενη δυσκολία των επιπέδων σπουδών
• διεύρυνση της αντίληψης και της ταχύτητάς της
• εξέλιξη της συνδυαστικής σκέψης και κίνησης
• καλλιέργεια της μνήμης
• απαγκίστρωση από την παρτιτούρα και ανάπτυξη της ερμηνευτικής ικανότητας

τελικά σε:

πραγματική και ουσιαστική απόδοση στη δαπάνη του χρόνου, του κόπου και των χρημάτων που επενδύονται σε αυτή (τη διαδικασία).